Zorganizowana w jednej z zabytkowych stodół zabytkowego zespołu folwarcznego w Szreniawie wystawa przybliża problematykę funkcjonowania wielkoobszarowych gospodarstw rolnych – folwarków. Na planszach tekstowo-fotograficznych przedstawiono dzieje tego typu gospodarstwa rolnego oraz sylwetki wybranych osób zasłużonych dla rozwoju postępu w rolnictwie (Dezyderego Chłapowskiego, Konstantego Buszczyńskiego, Aleksandra Janasza i Jerzego Turnaua). Przedstawiono też rolę właścicieli wielkoobszarowych gospodarstw w upowszechnianiu postępu agrotechnicznego w XIX w. oraz kalendarium pierwszych prac prowadzonych na folwarkach nad hodowlą nowych odmian roślin uprawnych. Wystawę ubogaca makieta folwarku z przełomu XIX i XX w. oraz makieta obory folwarcznej. Ilustracją postępu, jaki dokonywał się w XIX w. w zakresie mechanizacji prac rolnych, są modele narzędzi i maszyn rolniczych (m.in. pługów, wypielaczy, roztrząsacza obornika, różnych typów bron, siewnika do nawozów mineralnych, sadzarki konnej do ziemniaków, deszczowni, wyorywacza ciągnikowego do buraków, kosiarki do kukurydzy, parnika do ziemniaków, młocarni czyszczącej i maszyny parowej stacjonarnej).

Folwark był rodzajem wielkiego gospodarstwa rolnego lub rolno-hodowlanego, nastawionego na masową produkcję zboża i żywca przeznaczonego na zbyt. Pierwsze folwarki powstawały w dobrach kościelnych i klasztornych w XII-XIII w. Początek folwarkom szlacheckim dały gospodarstwa sołtysie we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. Ten rodzaj folwarków powstał w Polsce w XIV wieku, a rozwinął się w XVI i XVII stuleciu.

W XVIII w. gospodarstwa folwarczne zaczęły być ośrodkami postępu w rolnictwie. W coraz szerszym zakresie uprawiano na nich nowe gatunki roślin (ziemniaki, brukiew, rzepak, koniczynę), a także intensyfikować produkcję rolną (trójpolówka zastępowana była wielopolówką, zagospodarowywano ugory). Podejmowano tam również pierwsze próby zastosowania maszyn rolniczych wytarzanych w manufakturach.

W XIX w., po przeprowadzeniu uwłaszczenia chłopów, folwark pańszczyźniany przekształcił się w folwark oparty na najemnej sile roboczej. W tym czasie folwarki stały się miejscem wprowadzania postępu technicznego i agronomicznego, swego rodzaju wzorcem dla całej gospodarki rolnej (drobnej i średniej własności ziemskiej).

Od lat 50. XIX w. powszechne tam były młocarnie konne (poruszane kieratami), zastępowane coraz częściej przez parowe (napędzane przy pomocy lokomobil). W ostatniej dekadzie XIX w. na folwarkach zaczęto zakładać także małe elektrownie pracujące dzięki zastosowaniu turbiny wietrznej.

Na przełomie XIX i XX w. w gospodarstwach folwarcznych zaczęły rozpowszechniać się lokomobile, pługi parowe i motorowe, a później również silniki elektryczne. Przed I wojną światową na wielkopolskich polach wielkiej własności rolnej pracowało 198 pługów parowych oraz 80 motorowych. W kilku majątkach zaczęto pracować również pługiem elektrycznym. Pod koniec 1912 r. na polach folwarcznych w Wielkopolsce pracowały już 94 traktory, używane głównie do orki.

W Polsce folwarki zostały zlikwidowane po drugiej wojnie światowej; część należących do nich gruntów została rozparcelowana pomiędzy bezrolną i małorolną ludność wiejską, a inne przekształcono w Państwowe Gospodarstwa Rolne.

/Wojciech Mielewczyk/